وسواس در کودکان آن‌ها را درگیر افکار، احساسات منفی و ترس‌های ناخواسته‌ای می‌کند که با رفتارهای اجباری و اضطراب همراه می‌شود. این اختلال در کودکان روند رشد آن‌ها را با مشکل مواجه می‌سازد و کارکرد زندگی روزانه‌ کودکان را مختل می‌سازد. بروز وسواس در کودکان می‌تواند نشان از اضطراب پنهان در آن‌ها باشد به همین دلیل لازم است والدین آن را جدی بگیرند. از آنجایی که کودکان نسبت به افکار وسواسی و رفتاری‌های اجباری خود آگاهی ندارند و نمی‌توانند احساسات خود را ابراز کنند، این وظیفه‌ والدین است تا علائم وسواس را در کودک خود بررسی کنند و برای درمان آن‌ها از مشاوره کودک و فرد متخصص کمک بگیرند. در ادامه بیشتر درباره علل، علائم و درمان وسواس در کودکان صحبت خواهیم کرد پس همراه ما باشید.

منبع : وسواس در کودکان

علائم وسواس در کودکان

وسواس در کودکان با بروز نشانه‌های موقعیتی هویدا می‌شود. اکثر والدین در مواجه با این نشانه‌ها تصور می‌کنند فرزندشان در فرآیند رشدی بهتر می‌شود و رفتارهای وسواسی آن‌ها با بزرگ شدنشان از بین می‌رود اما کم کم وخامت نشانه‌ها افزایش می‌یابد و والدین با گذشت ماه‌ها و سال‌ها به وسواس کودک پی می‌برند. کودکی که وسواس دارد علائم وسواس را روزانه به مدت حداقل یک ساعت و بیشتر تجربه می‌کند. این اختلال در کودکان اغلب با دو نشانه‌ وسواس و اجبار بروز پیدا می‌کند که در ادامه بیشتر درباره آن صحبت خواهیم کرد. برای آشنایی بیشتر با کودکان استثنایی کلیک کنید.

افکار وسواسی

افکار وسواسی، افکار تکراری و ناخواسته‌ای هستند که ذهن کودک را به خود مشغول می‌کنند و منجر به بروز پریشانی، ترس و اضطراب فراوان در او می‌شوند. برای مثال ممکن است کودک فکر کند روی تمام وسایل میکروب‌های زیادی هستند و او را مریض می‌کنند و یا مدام این فکر به ذهنش خطور می‌کند که یک نفر پشت پنجره‌ اتاق منتظر است تا وارد خانه‌ آن‌ها شود و او یا نزدیکانش را آزار دهد.

اعمال اجباری

این نشانه‌ها اعمالی هستند که کودک برای رها شدن از افکار وسواسی و کاهش اضطراب ناشی از آن‌ها انجام می‌دهد. برای مثال کودکی که گمان می‌کند میکروب‌ها همه جا هستند و او را مریض می‌کنند در طول یک ساعت بارها و بارها دستان خود را می‌شوید؛ با این کار در ابتدا آرامش خیال پیدا می‌کند و اضطرابش کاهش می‌یابد اما بعد از مدتی دوباره افکار وسواسی به سراغش می‌آیند و او را مجبور به انجام عمل وسواسی می‌کنند.

گاه اعمال وسواسی کودکان رنگ خرافات به خود می‌گیرد، برای مثال کودک معتقد است اگر راه رفتن را با پای راست خود شروع نکند شخصی که به او علاقه دارد، می‌میرد. از دیگر اعمال وسواسی که با نام رفتارهای آئینی شناخته می‌شوند، اعتقاد کودک بر ضربه زدن به یک شئ یا بخشی از بدن است که نسبت به انجام آن کار درون خود احساس اجبار می‌کند. برای مثال فکر می‌کند باید چهار بار به پای خود ضربه بزند. مثالی دیگر از الگوهای رفتار اجباری این است که کودک معتقد است باید غذا را چهار بار با سمت راست و چهار بار با سمت چپ بجود.

برای شناخت بیشتر درباره وسواس فکری عملی کلیک کنید.

نمونه‌هایی از افکار و اعمال وسواسی در کودکان

_ممکن است در یک زمان بارها از خانه خارج شوند و دوباره وارد شوند

_مدت زیادی را به دسته‌بندی کردن یا گروه بندی اشیاء اختصاص می‌دهد

_افکار مزاحم و وسواسی در مورد آسیب دیدن یا مرگ والدین

_لمس کردن و ضربه زدن به چیزی به تعدادی معین

_چک کردن خاموش بودن چراغ‌ها، بسته بودن در

_ تکرار بیش از حد یک کلمه، عبارت و سؤال

_حساسیت نسبت به متقارن بودن همه چیز

_پاک کردن و نوشتن چند باره‌ی تکالیف

_توجه افراطی و غیر منطقی به جزئیات

_نگرانی بیش از حد و افراطی

_چیدن اشیاء با ترتیبی خاص

_شستن و تمیزکاری افراطی

_شمارش بیش از حد وسایل

_شک و تردید زیاد

دلایل بروز وسواس کودکان

برخی از کودکان به دلیل وجود مشکل در قسمتی از مغز دچار وسواس می‌شوند. مطالعات و تحقیقات نشان داده‌اند کمبود سروتونین در مغز که یک انتقال دهنده‌ شیمیایی است، منجر به بروز وسواس در کودک می‌شود. علاوه بر این مورد وسواس ممکن است عامل ژنتیکی داشته‌باشد. برخی از کودکان مبتلا به وسواس والدین وسواسی دارند. والدینی با سابقه‌ ابتلا به وسواس احتمال دارد چهار تا هشت درصد، این عارضه را به فرزند خود انتقال دهند.

گاه علت بروز وسواس در کودکان می‌تواند وجود اختلالات همایند مانند اختلالات اضطرابی، هراس اجتماعی یا فوبیا باشد. استرس به خودی خود نمی‌تواند وسواس را ایجاد کند اما در تشدید آن تأثیر بسیار زیادی دارد. استرس و وسواس، کودک را وارد چرخه‌ ناسالم بیماری می‌کنند. هرچه کودک استرس بیشتری را تجربه کند افکار وسواسی او تشدید می‌شوند و به تبع اضطراب و استرس بیشتری را نیز تجربه خواهد کرد.

عوامل محیطی و شرایط استرس‌زا مانند آزار جسمی، جنسی یا عاطفی، تغییرات ناگهانی در محیط زندگی، بیماری، مرگ یکی از نزدیکان کودک، جدایی والدین و… از عوامل زمینه‌ساز استرس و وسواس در کودکان هستند.

درمان وسواس در کودکان

رفتار درمانی شناختی جهت درمان انواع وسواس خفیف تا متوسط در کودکان مؤثر واقع می‌شود اما در موارد شدید ممکن است از داروها در کنار این نوع درمان استفاده شود. دارو درمانی شامل مصرف داروهای جلوگیری کننده از باز جذب سروتونین می‌باشد و زیر نظر متخصص تجویز می‌شود. اگر هم علت وسواس عفونت استرپتوکوکی باشد، آنتی بیوتیک تجویز می‌گردد.

درمان رفتاری شناختی وسواس در کودکان

در این روش درمانی کودک با ترس‌ها و اضطراب‌های ناشی از وسواس مستقیما مواجه می‌شود و یاد می‌گیرد چگونه بر ترس‌هایش غلبه کند. همچنین انواع مهارت‌های خودکنترلی به او آموزش داده می‌شود تا در تمام زندگی از آن‌ها بهره ببرد. بهتر است در جلسات درمانی والدین و دیگر خواهر و برادرها مشارکت داشته‌باشند تا بیاموزند که اختلال وسواس چیست، چگونه می‌توان آن را مدیریت کرد و چگونه می‌توان در مسیر درمان به کودک کمک نمود.

یکی از روش‌های مؤثر در رفتار درمانی شناختی، روش مواجهه سازی و جلوگیری از پاسخ است؛ به این صورت که کودک مستقیما با عامل ترس‌هایش مواجه می‌شود اما اجازه‌ انجام رفتارهای اجباری به او داده نمی‌شود. پس از مدتی کودک دیگر اجباری برای انجام کارهای تکراری احساس نمی‌کند و دچار عادت می‌شود. این فرآیند طبق سلسله مراتب، با سرعت و با ساختار مشخصی، زیر نظر مشاور روانشناس صورت می‌گیرد.

مثلا از کودکی که دچار وسواس آلودگی است خواسته می‌شود تا به دستگیره‌ در دست بزند اما نمی‌تواند پس از آن دستان خود را بلافاصله بشوید. ممکن است دفعات اول اضطراب زیادی را تجربه کند اما به مرور استرسش کمتر شده و اجبار کمتری برای شستن دستانش احساس می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند طی پنج تا هفت جلسه می‌توان پیشرفت‌های زیادی را در روند درمان کودک مشاهده کرد و در طی دوازده تا پانزده جلسه هشتاد درصد علائم وسواس بهبود پیدا می‌کنند.

نقش خانواده در درمان کودک مبتلا به وسواس

با کودک خود در مورد بیماری‌اش صحبت کنید و بدون اینکه او را نگران کنید در مورد وسواس به او اطلاعات بدهید. به صحبت‌ها و احساساتش گوش دهید و به او عشق بورزید. بهترین کار این است که به او نشان دهید پشتیبانش هستید و او را در فرآیند درمان همراهی می‌کنید. به او اطمینان دهید که با کمک هم می‌توانید وسواس را شکست دهید و همه چیز درست می‌شود.

در مورد آینده‌ای بدون استرس و ترس که در آن بهبود یافته و خوشحال است صحبت کنید. درمان وسواس فرآیندی طولانی مدت است، بنابراین با صبر و حوصله همراه فرزند خود باشید و جلسات درمان را کامل کنید. برای بهره‌بردن از بهترین روش‌های درمان متناسب با نوع و شدت وسواس و همچنین نحوه‌ برخورد مناسب با کودکی که وسواس دارد، از مشاوره کودک راهنمایی بگیرید. برای اطلاع از روند دریافت مشاوره کودک کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02166419012 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

سؤالات متداول